چگونگی شکل گیری مکتب ادبی رمانتیسم
چگونگی شکلگیری مکتب ادبی رمانتیسم
بعد از انقلاب فرانسه، از آنجا که مکتب کلاسیسم نتوانست با شرایط تازۀ بعد از انقلاب فرانسه، سازگاری پیدا کند، رو به انحطاط نهاد. علت اصلی این زوال این بود که اولاً کلاسیسم، هیچ ارزشی برای زندگی عادی قائل نبود و موضوعات آن را جزء موضوعات اصیل هنری نمیپذیرفت به عبارت دیگر: همان گونه که در صحنۀ اجتماع، اشراف حضور مردم عادی را در طبقۀ خود برنمی تافتند، ادبیات کلاسیک هم که تعلق به این طبقه داشت اهمیتی به زندگی عادی قائل نبود؛ لذا بعد از سرکار آمدن طبقۀ متوسط، به طور طبیعی اشراف، حرفها، هنر و ادبیاتشان پس رفت.
ثانیاً کلاسیسم، مفهوم زندگی را به مثابۀ چیزی ایستا میدید و نمیتوانست، شکل های نوپدید و متغیر زندگی و مسألۀ بنیادهای اجتماعی پیشرفت را که یکی از مسائل مهم هنری ادبیات و تفکر اجتماعی به شمار میرفت، منعکس کند.
نئوکلاسیسم
نئوکلاسیسم به دورهای اطلاق میشود که در حد فاصل کلاسیسم قرن هفدهم و دورۀ پیش رمانتیسم قرار دارد. به عبارت دیگر، نئوکلاسیسم دوره ای را در برمی گیرد که از اواخر قرن هفدهم آغاز میشود و تا ربع سوم قرن هجدهم ادامه مییابد. دوران نئوکلاسیسم تقریباً با عصر روشنگری همزمان است.
پیش رمانتیسم
پس از دورۀ نئوکلاسیسم نهضت ادبی پیش رمانتیسم شکل گرفت. دورۀ پیش رمانتیسم از حدود سال « ۱۷۴۰ تا ۱۷۹۰ » یعنی عمدتاً در نیمۀ دوم قرن هجده در اروپا رواج داشت. در این دوره نه قواعد و اصول نئوکلاسیکها چندان اعتبار داشت و نه رمانتیسم به صورت مفهوم واقعی آن کاملاً شروع شده بود.
از تفاوتهایی که بین نئوکلاسیکها و پیش رمانتیسمها وجود داشت، میتوان به تنفر نئوکلاسیکها از طبیعت و جست وجو و کشف آن توسط اصحاب پیش رمانتیسم اشاره کرد. از حادثههای مهمی که در عصر پیش رمانتیسم رخ داد، انتشار ترجمههای اروپایی «هزار و یک شب » بود که با استقبال گستردهای رو به رو شد.
برخی آثار پیش رمانتیسم از این قرارند:
۱. فصلها اثر تامسون.
۲. افکار شبانه اثر یونگ.
۳. لذتهای اندوه اثر وارتن.
۴. کلارینا هارلو اثر ریچارد سون.
۵. مرثیه اثرگری.
در یک نگاه کلی، تمامیت جریان ادبی رمانتیک در غرب را به لحاظ سیر و ظهور و بسط تاریخی میتوان این گونه دسته بندی کرد:
۱. دوران پیش رمانتیسم یا طلیعه ظهور رمانتیسم ادبی، ۱۸۰۰- ۱۷۴۰
۲. دوران شکوفایی و اوجگیری رمانتیسم، ۱۸۳۰- ۱۸۰۰
۳. واپسین دوران رمانتیسم که مصادف است با ظهور گرایشهای اجتماعی و رویکردهای انقلابی در رمانتیسم ادبی ۱۸۶۰ – ۱۸۳۰
پیدایش رمانتیسم معلول عوامل اجتماعی متعدّدی بوده است که از آن میان میتوان به دگرگونی بافت جامعه اروپایی و تبدیل آن از شکل فئودالی به بورژوایی، تحقق انقلاب کبیر فرانسه و تأثیرات آن بر روشنفکران و نویسندگان اشاره کرد.
در زمینه ادبی انتشار اشعار اوسیان، شاعر حماسه سرای اسکاتلندی توسط کشیش اسکاتلندی به نام مک فرسون و اشاعه ادبیات قرون وسطی و آثار شکسپیر در اروپا، گرایش جدیدی را در بین شعرا و نویسندگان پدید آورد..
پیشرفت علم و صنعت و وقوع انقلاب صنعتی نیز از دیگر عوامل مهم پیدایش رمانتیسم است. با پیشرفتهتر شدن کارخانهها و استفاده از ماشین آلات به جای نیروی انسانی، عده بیشماری از کار برکنار شدند و ماشینها جای نیروی کار را گرفتند. طبیعی است که تحت چنین شرایطی ادبیاتی نیز شکل گرفت که درخور این طبقه جدید بود.
در این عصر پیشرفتهای علمی مهمی نیز روی داد، از جمله:
۱. اختراع ماشین نخ ریسی
۲. کشف اکسیژن
۳. اختراع ماشین بافندگی
۴. اختراع لوکوموتیو
با پیشرفتهای علمی زمینه برای وقوع انقلاب صنعتی در انگلستان فراهم شد و این کشور از جامعه کشاورزی به جامعه صنعتی تبدیل شد. کم کم شهرهای کوچک جای خود را به شهرهای بزرگ و صنعتی داد.
در سال ۱۷۸۹ انقلاب کبیر فرانسه رخ داد. در نتیجه از قدرت اشراف این کشور به شدت کاسته شد و در رأس حکومت یک فرد معمولی نظامی به نام ناپلئون قرار گرفت و پیروی از هر آنچه که عقل
میگفت، کم کم از میان رفت.
در این میان عوامل دیگری را نیز میتوان در شکلگیری رمانتیسم مؤثر دانست، از جمله:
۱. از بین رفتن اصول ثابت اخلاقی
۲. آشنایی با ادبیات مشرق زمین
۳. ایجاد فرهنگستان
۴. روزنامهنویسی.
بسیاری رمانتیسم را واکنشی میدانند:
۱. در برابر نا امنیها و نا به سامانیهای دامن گستر ناشی از انقلاب صنعتی به ویژه فقر و استثمار قشرهای وسیعی از مردم.
۲. در برابر انقلاب کبیر فرانسه.
۳. بر ضد تباهی اخلاقی در روابط اجتماعی.
شایان ذکر است دو اتفاق مهمی که به شدت بر رمانتیسم تأثیر گذاشت و از عوامل یاد شده اهمیت بیشتری داشت، یکی انقلاب کبیر فرانسه و دیگری انقلاب صنعتی بود.
منابع و مآخذ
۱. آشنایی با مكتبهای ادبی، دکتر منصور ثروت.
۲. سیر رمانتیسم در اروپا، دکتر مسعود جعفری.
۳. مكتبهای ادبی، دکتر سیروس شمیسا.
۴. مكتبهای ادبی، رضا سیدحسینی
دیدگاهتان را بنویسید